Chính quyền địa phương 2 cấp: Cấp tỉnh kết nối với cấp xã thế nào?

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã nhấn mạnh, việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp là việc hệ trọng của quốc gia, dân tộc và là việc rất lớn, rất khó, rất phức tạp. Theo đó, phải cùng lúc thực hiện một khối lượng công việc khổng lồ, với yêu cầu nhanh và bảo đảm được chính quyền hoạt động được ngay sau khi được tổ chức lại.

Để thực hiện được điều này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, sắp tới sẽ phải tiến hành sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương, để quy định về tổ chức chính quyền 2 cấp, phân định rõ nhiệm vụ giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp dưới tỉnh, cũng như các vấn đề liên quan đến chuyển tiếp nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương khi sắp xếp tổ chức lại.

Các bộ sẽ phải rà soát hết những nội dung thuộc thẩm quyền quản lý Nhà nước của mình và đề xuất sửa nhiều luật. Trao đổi với phóng viên VOV về nội dung này, PGS.TS Đinh Xuân Thảo, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu lập pháp của Quốc hội cho rằng, để bỏ cấp huyện và tăng quy mô, thẩm quyền cho cấp xã thì trước hết phải sửa đổi một số điều của Hiến pháp 2013. Sau khi sửa Hiến pháp, Quốc hội cũng phải sửa Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng, Luật Thuế, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở…  Những luật này đều liên quan đến phân cấp và chủ yếu là cấp tỉnh đến cấp huyện. Bây giờ chuyển xuống cấp xã thì rõ ràng phải sửa.

PGS.TS Đinh Xuân Thảo, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu lập pháp của Quốc hội.

PV: Ông có suy nghĩ gì trước những quyết sách lớn mang tầm chiến lược của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị bao gồm việc bỏ cấp huyện và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng về việc sắp xếp tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương, bao gồm việc bỏ cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã là những quyết sách to lớn, mang tầm chiến lược hết sức quan trọng liên quan đến vận mệnh quốc gia, quyết định cho sự phát triển đột phá của dân tộc trước kỷ nguyên mới. Đây là công việc hết sức hệ trọng, khó khăn, nhạy cảm, phức tạp.

Nhưng tôi tin rằng, sẽ thực hiện thành công vì đây là việc làm thật sự ích nước, lợi nhà lại có những bước đi cách làm đúng và trúng nên được nhân dân cả nước đồng lòng, nhất trí, tin tưởng, ủng hộ và có sự vào cuộc khẩn trương, thần tốc của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương.

PV: Theo ông, việc xử lý khối lượng công việc lớn với quy trình và sức ép về thời gian như vậy thì liệu có khó khăn gì không?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Đúng là chúng ta đang phải làm một khối lượng công việc khồng lồ theo một quy trình chặt chẽ và trong một thời gian ngắn, nên rõ ràng là rất khó khăn, rất áp lực cho cán bộ, công chức và lãnh đạo các cơ quan hữu quan. Tôi được biết, mấy tháng nay, nhiều cơ quan, trong đó có Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, cán bộ công chức của Bộ, cũng như Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đã và đang làm việc không kể ngày đêm, không kể thứ Bảy, Chủ nhật để sớm hoàn thành việc rà soát, xây dựng các văn bản có liên quan để trình Quốc hội xem xét thông qua.

Đối với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã nói là Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội phải làm việc hết sức là khẩn trương, không kể ngày đêm, ngày nghỉ để xây dựng luật và Hiến pháp, để có cơ sở pháp lý cho việc tổ chức lại bộ máy, sắp xếp lại đơn vị hành chính.

PV: Vậy thưa ông, sau sáp nhập, các xã mới với quy mô mở rộng được ví như là một huyện nhỏ sẽ có không gian phát triển mới ra sao và tạo sự chủ động như thế nào cho địa phương?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Như chúng ta biết, sau sáp nhập, từ hơn 10.000 đơn vị hành chính cấp xã dự kiến còn khoảng 2.000 hoặc là dưới 2.000. Như vậy, tức là cứ 4-5 xã thì sáp nhập lại làm 1 và mỗi xã mới sẽ có diện tích dân số đông gấp 4-5 lần so với hiện nay. Chắc chắn sẽ có không gian phát triển tốt hơn về cơ sở hạ tầng, về tài nguyên đất đai, về nguồn nhân lực, về mạng lưới công nghệ thông tin, về sản xuất, lưu thông, phân phối dịch vụ và cả nguồn ngân sách, cùng các nguồn thu khác cũng sẽ lớn hơn, tạo sự chủ động, tự chủ, tự quyết, tự chịu trách nhiệm của từng địa phương và cơ sở.

PV: Thưa ông, việc bỏ cấp huyện đồng nghĩa là cấp xã sẽ phải tiếp nhận nhiều nhiệm vụ hơn và đóng vai trò quan trọng hơn trong cả hệ thống quản lý hành chính. Theo Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình, sẽ có khoảng 1/3 công việc của cấp huyện chuyển lên cấp tỉnh và 2/3 chuyển xuống cấp xã. Ông có thể luận giải rõ hơn về vấn đề này?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Sau khi bỏ cấp trung gian là cấp huyện thì những việc cấp xã làm được sẽ mạnh dạn giao cho cấp xã. Những việc cấp xã không làm được mới chuyển lên cấp tỉnh. Ví dụ, việc tổ chức thực hiện, thực thi pháp luật trên tất cả các lĩnh vực như sản xuất, kinh doanh dịch vụ, bảo vệ trật tự, an ninh xã thì lại giao cho chính quyền xã. Còn những việc như xây dựng về chính sách, cơ chế, pháp luật, công tác quốc phòng, an ninh, đối ngoại hay các dự án giao thông lớn và các khu công nghệ cao thì giao cho cấp tỉnh.

Chúng ta sẽ thấy thực tế sau khi sáp nhập chính quyền cấp xã có phạm vi quản lý rộng hơn, có năng lực tốt hơn, tức là có đội ngũ cán bộ, công chức có trình độ tốt hơn. Chính quyền thực sự sát dân, gần dân nhất cho nên họ được trao một số thẩm quyền của chính quyền cấp huyện để trực tiếp giải quyết công việc có liên quan đến người dân hằng ngày. Vì vậy, việc phân cấp tối đa cho cấp xã, theo tôi là hợp lý. Tôi nhớ lại, trước đây, khi xây dựng Luật Chính quyền địa phương, tôi cũng là một Phó Ban soạn thảo dự án luật, tôi có tham khảo kinh nghiệm một số nước, đặc biệt là kinh nghiệm của nước Pháp. Họ cũng không xây dựng chính quyền cấp huyện mà chính quyền từ tỉnh xuống xã và họ đưa ra nguyên tắc những việc cấp cơ sở làm được thì tuyệt đối giao cho họ. Chỉ những việc không làm được thì mới để cấp cao hơn đảm nhiệm. Ví dụ, vấn đề giao thông nếu trong phạm vi của xã mà xã làm được thì cũng mạnh dạn giao cho xã. Còn trường hợp liên xã hay trong phạm vi khó khăn, phức tạp hơn thì lúc đó mới giao cho cấp tỉnh.

PV: Dù tăng phân quyền cho cấp xã nhưng theo ông cần có sự kết nối giữa cấp tỉnh và cấp xã như thế nào để đảm bảo mọi công việc được thông suốt, hiệu quả?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Hệ thống quản lý như trước đây là có 3 cấp chính quyền địa phương và bây giờ là 2 cấp thì chính quyền có thuận lợi, đồng thời có thách thức. Cho nên, phải bảo đảm việc liên thông giữa cấp trên và cấp dưới. Cụ thể ở đây là cấp tỉnh trực tiếp xuống cấp xã và cần có sự kết nối thật chặt chẽ, thông suốt, bảo đảm là liên thông thường xuyên để cấp xã giải quyết được công việc một cách có hiệu quả dưới sự quản lý, theo dõi, giám sát và hướng dẫn cũng như là sự hỗ trợ kịp thời của cấp tỉnh. Đó là một sự kết nối trực tiếp và trực tuyến thông qua một hạ tầng và thiết bị công nghệ thông tin hiện đại.

Đây là vấn đề hết sức là cần thiết, hết sức quan trọng để bảo đảm cho sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm và hoàn thiện tốt nhiệm vụ quản lý của chính quyền cấp xã có quy mô lớn sau sáp nhập. Cần phải sớm xây dựng, hoàn thiện luật liên quan như Luật Ngân sách, các văn bản hướng dẫn thi hành thì mới có thể là bảo đảm thực hiện tốt được.

PV: Ông vừa đề cập việc phải sửa một số luật. Ông có thể phân tích rõ hơn là cần sửa đổi những luật nào để cấp xã có thể vận hành với đầy đủ chức năng, nhiệm vụ mới?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Để bỏ cấp huyện và tăng quy mô, thẩm quyền cho cấp xã thì trước hết phải sửa đổi một số điều của Hiến pháp 2013. Điều này cần phải làm ngay và hoàn toàn khả thi, bởi đây không phải là sửa đổi nhiều mà cụ thể chỉ là một điều trong chương 9 – chương chính quyền địa phương. Cụ thể là Điều 110 quy định về đơn vị hành chính của nước ta là có 4 cấp, gồm 1 cấp trung ương và 3 cấp địa phương.  Bây giờ sửa lại là chính quyền Việt Nam chỉ có 3 cấp, gồm 1 cấp trung ương và 2 cấp địa phương.

Sau khi sửa Hiến pháp, Quốc hội cũng phải sửa Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng, Luật Thuế, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở…  Những luật này đều liên quan đến phân cấp và chủ yếu là cấp tỉnh đến cấp huyện. Bây giờ chuyển xuống cấp xã thì rõ ràng phải sửa.

PV: Thưa ông, trong bối cảnh hiện nay, việc ứng dụng công nghệ số, hiện đại hóa quản lý cũng đóng vai trò quan trọng, chính quyền điện tử và chuyển đổi số cần được đẩy mạnh như thế nào để giúp cấp xã vận hành hiệu quả hơn, nâng cao chất lượng phục vụ người dân và tiết kiệm nhân lực?

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Đây là vấn đề hết sức quan trọng. Nó là điều kiện cần và đủ cho sự thành công trong hoạt động quản lý hành chính cấp xã sau khi sáp nhập, bởi vì quy mô, diện tích bây giờ rộng hơn, số dân đông, giao thông đi lại có phạm vi rộng hơn, không gian, thời gian đi lại khó khăn hơn. Do vậy, ngoài việc xác định xây dựng trụ sở mới, cũng cần khẩn trương đầu tư kinh phí xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin, mua sắm các trang thiết bị công nghệ thông tin đầy đủ, đồng bộ và có chất lượng. Song song với đó là việc tuyển chọn nhân lực ứng dụng công nghệ, công nghệ số thông thạo để có thể thực hiện được ngay.

PV: Hạ tầng công nghệ có thể người dân trong các giao dịch nhưng trên thực tế vẫn có công việc người dân vẫn phải đến trụ sở để giải quyết. Vậy khi có trụ sở mới, người dân đến nơi cơ quan công quyền giải quyết công việc có thể xa hơn, khó khăn, trở ngại hơn không thưa ông? 

PGS.TS Đinh Xuân Thảo: Đây cũng là một vấn đề phức tạp bởi công việc giải quyết trực tuyến cũng có mức độ. Khi giải quyết công việc trực tiếp giữa chính quyền xã và người dân, phải tính đến việc đặt trụ sở xã ở đâu cho nó thuận lợi nhất. Bên cạnh đó, còn một phương án nữa là giải quyết liên thông, liên xã. Ví dụ, liên quan đến căn cước công dân, đăng ký tạm trú, tạm vắng hay hộ khẩu, anh có thể ở xã này, phường này, nhưng sang nơi khác để thực hiện. Và phải có quy định rõ để người dân người biết và cán bộ công quyền nắm được để thực hiện thống nhất, đồng bộ trên cả nước.

Đối với miền núi, tôi thấy rất khó khăn. Có những vùng, có những xã phải tiếp cận bằng đường độc đạo, hoàn toàn không có đường ô tô, với 4 bề là đồi, là núi đá…  Người dân thậm chí phải đi bộ vài giờ đồng hồ tới trụ sở xã. Cho nên, cần phải có lộ trình và những hỗ trợ tích cực về công nghệ thông tin, hay có thể là cấp chính quyền xã phải đặt văn phòng tại điểm dân cư.

PV: Xin cảm ơn ông!

Theo vov.vn